2016
Al meer dan 100 jaar gaat de geschiedenis van meubelfabrikant Gispen terug in de tijd. Deze magische mijlpaal werd bereikt in 2016 en dat ging niet ongemerkt voorbij: er werd onder meer teruggeblikt met de tentoonstellingen ‘Gispen Specials – De klant is koning’ in het Boymans van Beuningen in Rotterdam en met ‘Lang leve Gispen – een leven lang Gispen’ in het Elisabeth Weeshuis Museum in Culemborg en deze werd vergezeld van een ‘Culemborgse Voetnoot’.
Ook op televisie was aandacht voor het eeuwfeest: Omroep Gelderland maakte een item over 100 jaar Gispen-design in Culemborg. Op RTV Rijnmond werd conservator Minke Thomas Simon geïnterviewd over de tentoonstelling ‘Gispen Specials – De klant is koning’. Meer informatie over deze jubileumtentoonstelling krijgt u ook in deze korte documentaire. En RTL nieuws ging in gesprek met Jeroen van Erp en Timo de Rijk, beide hoogleraar aan de TU Delft, over de bijzondere ontwerpen van Gispen.
Maar het is niet alle dagen feest. Krijg in het overzicht hieronder een globale indruk van de diverse belangrijke gebeurtenissen uit meer dan 100 jaar Gispen!
1916
Oprichting Kunstsmederij W.H. Gispen & Co.
De wortels van Gispen liggen in Rotterdam, waar industrieel ontwerper W.H. Gispen op 4 september 1916 aan de Coolsestraat zijn bedrijf opende: de Kunstsmederij W.H. Gispen & Co. Gispen neemt voor f 250,- een kleine smederij over en daarmee sticht hij het bedrijf dat zou uitgroeien tot een toonaangevende meubelfabriek en inrichter van kantoren.
Het personeel bestaat in 1916 uit één man en één jongen en het machinepark omvat een smidse met een blaasbalg, een aambeeld en een oude boormachine en enig eenvoudig gereedschap. In de beginjaren legt het bedrijfje zich toe op het maken van kunstsmeedwerk en lichtbakken.
1919
Gispen’s Industrieele Ondernemingen
In 1919 is het bedrijfje uitgegroeid tot een fabriek. De naam van ‘W.H. Gispen & Co’ wordt veranderd in ‘Gispen’s Industrieele Ondernemingen’ en de firma verhuist van de Coolsestraat 27a in Rotterdam naar de Voorhaven 101. Hier worden het kantoor – dat zich tot die tijd op het privé-adres van W.H. Gispen bevond – en de fabriek samengevoegd. Aan de voorhaven begint Gispen – als eerste in Nederland – met het vervaardigen van metalen winkelpuien.
1921
In 1921 wordt de naam van de fabriek wederom veranderd en heet het bedrijf ‘Gispen’s Fabriek voor Metaalbewerking’.
1926
Introductie
Giso lamp
In 1926 introduceerde Gispen met de Giso lampen een heel nieuwe vorm van verlichting in Nederland. De Giso lampen waren gemaakt van kristalglas dat was overtrokken met een heel dun laagje opaalglas. Het ‘Giso glas’ liet meer en bleker licht door dan het gangbare melkglas. Dit betekende meer lichtrendement, economischer energieverbruik en het voorkomen van verblinding. Met de Giso lampen speelde Gispen handig in op de elektrificatie van Nederland gedurende de jaren twintig. De gloeilampen van metaaldraad waren kort na de Eerste Wereldoorlog geperfectioneerd. Deze nieuwe gloeilampen gaven – in tegenstelling tot de kooldraadgloeilampen van voor de Eerste Wereldoorlog – erg fel licht zodat een goede blindering noodzakelijk was. De Giso lampen voorkwamen verblinding. Een ander belangrijk aspect van de Giso lampen was de standaardisatie: door het steeds anders combineren van standaardonderdelen kon met een beperkt aantal basisvormen een grote variatie aan lampen worden gemaakt.
1927
Presentatie eerste
buismeubel
In 1927 nam Gispen deel aan de tentoonstelling ‘Die Wohnung’ in Stuttgart, een expositie die werd georganiseerd door de Deutsche Werkbund. De coördinatie van de tentoonstelling was in handen van de modernistische architect Ludwig Mies van der Rohe. Gispen was in Stuttgart aanwezig met een stand Gisolampen en leverde tevens lampen voor de eensgezinswoningen die architect J.J.P. Oud ontwierp voor de Wiessenhofsiedlung, een modelwijk die onderdeel was van de tentoonstelling. Zijn bezoek en deelname aan de expositie in Stuttgart was de doorbraak van W.H. Gispen als modernistisch ontwerper. Geïnspireerd door de tentoonstelling in organiseerde W.H. Gispen voor het culturele genootschap ‘De Rotterdamsche Kring’ een expositie onder de titel ‘Het kunstloze gebruiksvoorwerp’. Op de expositie in Rotterdam presenteerde Gispen anonieme gebruiksvoorwerpen en zijn eerste stalen buismeubel. Gispen plaatste zijn diagonaalstoel op een diagonale lijn met een beugelstoel van de architect en meubelmaker Gerrit Rietveld en een achterpootloze stoel van Mies van Rohe. De stoel van Mies van der Rohe had W.H. Gispen op de tentoonstelling in Stuttgart gezien.
1934
Verhuizing naar Culemborg
In 1934 verhuisde de firma Gispen van Rotterdam naar Culemborg. Omdat het bedrijf zich sterker richtte op de productie van seriemeubelen was de fabriek aan de Voorhaven in Rotterdam te klein geworden. De directie van het bedrijf had aanvankelijk geprobeerd om in Rotterdam-Zuid een geschikte locatie te vinden. Moeilijkheden met het Gemeentebestuur over een voor het transport noodzakelijke brug leidde ertoe dat de directie van Gispen ook elders in het land op zoek ging. In Culemborg kon Gispen de fabriekshallen van een failliete metaalwarenfabriek overnemen. Met het oog op het transport van de meubelen was een vestiging in het centrum van Nederland een verstandige keuze.
1935
Introductie
van Stalachrome kantoor- en bedrijfsmeubelen
In 1935 verscheen de eerste catalogus van de afdeling Stalachrome kantoor- en bedrijfsmeubelen. Dit waren kantoormeubelen van plaatstaal. Naast het plaatstalen meubilair staan er in de catalogus ook enkele buismeubelen maar met een net iets afwijkende vorm en uitvoering dan in de Gispen-catalogi. Zo heeft de stoel Gispen no. 108 een halve cirkelvorm als slede terwijl dezelfde stoel in de Stalachrome-catalogus (no. 3001) een rechthoekige slede heeft. De Gispen buismeubelen zijn verchroomd terwijl de Stalachrome meubelen een gelakte buis hebben.
In tegenstelling tot de Gispen-meubelen werd het Stalachrome-assortiment uitsluitend aan de handel geleverd. Het was niet in de toonzalen te zien en werd ook niet verkocht.
1940
Vervoer in de oorlog
Het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog maakte het vervoer van de Gispen producten tot een probleem. Bij het begin van de mobilisatie in augustus 1939 waren de twee vrachtwagens van de fabriek gevorderd. De firma kreeg één van de twee vrachtwagens terug. Vanwege het gebrek aan bezine kon deze vrachtwagen echter niet worden gebruikt. In de zomer van 1940 werd het vervoer van Culemborg naar Rotterdam over het spoor uitgevoerd. Het laden van de producten in Culemborg en het lossen in Rotterdam gebeurde met paard en wagen. In het najaar van 1940 werden de paarden gevorderd voor de Duitse Wehrmacht. Het Culemborgse paard moest worden gekeurd maar werd tot grote opluchting te zeer op leeftijd bevonden. De vrachtwagen werd uitgerust met een anthracietgasgenerator. Hiermee werd een oplossing gevonden voor het gebrek aan benzine.
1942
Nieuwe fabriekshal
aan de Triosingel
Ondanks de oorlog wordt er in 1942 aan de Triosingel een grote nieuwe fabrieksruimte gebouwd. De nieuwe fabriekshal werd ontworpen door de architect Jo van den Broek van het Rotterdamse architectenbureau ‘Brinkman en Van den Broek’. In de nieuwe fabrieksruimte wordt de lakkerij ondergebracht. De Duitse autoriteiten hadden de bouw van de fabriekshal goedgekeurd aangezien deze volgens Gispen nodig zou zijn om een opdracht van een Duitse fabriek te kunnen uitvoeren. Die opdracht is echter nooit doorgegaan.
1946-1950
1951
Bouw van twee
nieuwe fabriekshallen,
fabriek II en fabriek III
Na de Tweede Wereldoorlog werden er plannen ontwikkeld voor een verbouwing van het fabriekscomplex aan de Triosingel in Culemborg en een uitbreiding van de fabriek. In 1951 werden deze uitbreidingsplannen verwezenlijkt met de bouw van twee nieuwe fabriekhallen aan de Parallelweg, tegenover het oude complex. De productie van de stalen buismeubelen verhuisde naar de nieuwe fabriek en ook de afdeling hardverchromen vond hier onderdak. De fabriek voor hardverchromen opende in 1953 en opereerde als een zelfstandige fabriek. In deze fabriek werd door middel van elektrolyse een extreem harde en dunne chroomlaag op het metaal aangebracht. De metaallaag was bijzonder slijtvast en werd daarom vooral toegepast op sterk slijtende delen van machines. De fabriek voor hardverchromen werd opgezet in nauwe samenwerking met Durion Ltd. uit Engeland, de uitvinders van het procédé. De productie van plaatstalen meubelen en Giso lampen bleef in de fabriek aan de Triosingel. In 1947 werd daar een automatische lakkerij ingericht in de in 1942 gebouwde fabriekshal. Ook werden er begin jaren vijftig drie extra Cincinnati-afkantpersen besteld waarmee er nog meer staalplaat kon worden verwerkt en gebogen. Het hoofdkantoor van de firma werd gevestigd in het voormalige hotel “Het Wapen van Gelderland”.
1951
Hoofdkantoor
in hotel
‘Het wapen van Gelderland’
In 1951 werd het hoofdkantoor van de firma Gispen gevestigd in een gebouw aan de Stationssingel, dat tachtig jaar lang als hotel was gebruikt. Dit hotel was gebouwd in het jaar 1869, de periode waarin de brug over de Lek werd gebouwd. Door de bouw van deze brug kwam Culemborg aan de spoorlijn Utrecht – ’s Hertogenbosch te liggen. Het oude hotel werd modern ingericht met lampen en meubelen uit de eigen fabriek.
1956-1960
1961-1965
1970
Brand in de fabriek
Op 15 juni 1970 woedt er een grote brand in de fabriek aan de Parallelweg. In ruim twee uur gaan de montagehal, de voorraad-afdeling voor eind- en halfproducten, de buismeubelfabriek en een drie maanden oude en nog niet eens ingerichte showroom in vlammen op. Door de grote oppervlakte van het complex (twaalfduizend vierkante meter) heeft de brandweer grote moeite om de brand te bestrijden. De brand veroorzaakt een enorme rookontwikkeling; in een straal van 10 kilometer rond Culemborg is een rookzuil te zien. De lakkerij en plaatwerkerij aan de Triosingel worden niet door de brand getroffen maar omdat de montagehal wel door de brand is verwoest kan Gispen enkele weken lang niets produceren. Op het moment van de brand heeft het bedrijf belangrijke orders uitstaan. De levertijden van ca. 8 maanden worden door de brand verlengd.
1970
Presentatie Jaarbeurs Utrecht
Door de brand in fabriek in juni 1970 gaat de gehele voorraad van het bedrijf in vlammen op.
Ondanks het gebrek aan voorraad vindt Gispen een creatieve oplossing voor de presentatie van het nieuwe meubelprogramma Gispen AZ op de Jaarbeurs in Utrecht. Er worden miniaturen van het kantoormeubilair gemaakt op de schaal van Barbiepoppen.
1971-1975
1976-1980
1981-1985
1986-1990
1991-1995
1996-2000
2001-2005
2006-2011
2012-2016